fot. M. Rosik
Hugolin Langkammer, Życie człowieka w świetle Biblii. Antropologia biblijna Starego i Nowego Testamentu, Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie, Rzeszów 2004, ss.509.
„Kim jest człowiek, że o nim pamiętasz?” – pytał na kilka wieków przed Chrystusem autor natchniony. Każda epoka staje przed tym pytaniem. Różne są odpowiedzi, lecz samo pytanie jest wciąż aktualne. Na kartach Biblii odpowiedź na nie wiąże się zawsze z odniesieniem do Boga. Człowiek został stworzony ku relacji. Jest w każdym z nas taka przestrzeń, której nie jest w stanie zapełnić żadna ludzka intymność. To właśnie tam spotyka się Boga. Nic więc dziwnego, że odpowiedź na pytanie antropologiczne ma charakter teologiczny, a w świetle Nowego Testamentu – chrystologiczny.
Na teologicznym rynku wydawniczym w Polsce powitaliśmy dzieło, które bez wahania nazwać można monumentalnym – pierwsze bardzo szerokie i dogłębne studium antropologii biblijnej, studium, które nie pomija żadnego z istotnych tematów nauki o człowieku, a jednocześnie kreśli perspektywę tej nauki w oparciu o wszystkie księgi biblijne. Książka M. Filipiaka, Biblia o człowieku. Zarys antropologii biblijnej Starego Testamentu (Lublin 1979, ss. 292) obejmowała swymi badaniami jedynie Stary Testament. Dzieło O. Prof. H. Langkammera, oprócz słowa wstępnego, wprowadzenia i zakończenie (a dokładniej „Zamiast zakończenia”, s.505), składa się z pięciu części. Ubogacona została krótkim streszczeniem w języku niemieckim i spisem wybranej literatury w języku polskim. Pierwsza część pracy O. Prof. H. Langkammera nosi tytuł „Antropologia egzystencjalna. Człowiek w swojej egzystencji” (ss. 23-48). Autor w błyskotliwy sposób prezentuje najnowsze ujęcia biblijnej nauki o stworzeniu człowieka (w kontekście stworzenia świata), omawia opisowe określenia człowieka w jego egzystencji (ciało, duch, dusza, serce, nerki, krew), zatrzymuje się nad określeniami części ciała ludzkiego (głowa, oblicze, usta, warga, język, zęby, oko, ucho, włosy, ramiona, ręce, dłoń, palce, nogi, kolana, stopy, pięta) i przedstawia chrystologicznie ukierunkowaną antropologię egzystencjalną. W części drugiej, zatytułowanej „Antropologia proegzystencjalna” (ss. 49-124) Autor podejmuje następujące zagadnienia: dekalog (zbiory praw) widziany kolejno przez autorów Pięcioksięgu, ksiąg prorockich i mądrościowych, normatywna antropologia proegzystencjalna w świetle kerygmatu Jezusa, w pierwotnym Kościele, u św. Pawła i w pismach Popawłowych, w listach katolickich i tradycji Janowej. Część trzecia omawianej książki poświęcona została proegzystencjalnej antropologii formacyjnej (ss. 125-308). Niezwykle ciekawa jest terminologia używana przez Autora: homo laborans, homo quiescens, homo orans, homo meditans, homo patiens, homo familiaris, homo ordinatus, homo consecratus. Już samo bogactwo terminów wskazuje na to, że Autor dotyka wszystkich niemal wymiarów życia i działalności człowieka, ukazując je w perspektywie biblijnej. Ta część pracy ma charakter nie tylko naukowy, ale i egzystencjalny. Analizy tu przeprowadzone mogą być z powodzeniem wykorzystywane w katechezach czy formacji ruchów eklezjalnych, formacji kapłańskiej czy zakonnej. Część czwarta dotyczy zagadnień eschatologicznych (ss. 309-400). Oprócz tematyki uniwersalnej, jak zagadnienie śmierci czy idea życia wiecznego, czytelnik znajdzie tu doskonały przegląd historyczny idei eschatologicznych Starego i Nowego Testamentu, z szerokim omówieniem mesjanizmu żydowskiego. Ostatnia część książki O. Prof. Langkammera rozwija zagadnienie eschatologii Nowego Testamentu. Zasadniczą ideą eschatologiczną w nauczaniu Jezusa była kategoria królestwa Bożego. Autor prezentuje tę kategorię w sposób systematyczny, analizując kolejno ewangelie synoptyczne, ewangelię Janową, pisma Pawłowe i Popawłowe, listy katolickie, List do Hebrajczyków i Apokalipsę św. Jana.
Niezwykłym bogactwem spojrzenia Autora na zagadnienia antropologiczne jest klucz chrystologiczny. To Chrystus jest przecież ośrodkiem życia wierzących, On także jest bramą prowadzącą ku życiu wiecznemu. Ten chrystologiczny wymiar nauki o człowieku nie został w żadnej z części pracy zaniedbany. I słusznie, bo przecież „człowiek na wzór Chrystusa jako Jego ikona powinien się całkowicie upodobnić do Chrystusa” (s. 506). Droga Chrystusa prowadziła przez uniżenie do chwały; takie jest też wezwanie, przed którym staje chrześcijanin: od esse do melius esse.
Antropologiczny obraz wyłaniający się z rozważań O. Prof. H. Langkammera dopełniony został rysami eschatologicznym. Człowiek bowiem jest bytem skierowanym ku przyszłości, również tej ostatecznej. Zmieniające się jak w kalejdoskopie obrazy czasów ostatecznych wypełniające wizje Starego i Nowego przymierza zostały omówione przez Autora ze wskazaniem na cel ostateczny człowieka jako jednostki i istoty społecznej (członka ludu Bożego) w relacji do Boga. Bez wątpienia książka wybitnego polskiego biblisty na długie lata służyć będzie jako zasadnicze źródło, a także podręcznik biblijnej wiedzy o człowieku.