Księga Rodzaju. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz

Janusz Lemański, Księga Rodzaju. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Nowy Komentarz Biblijny I/1, Rozdziały 1-11, Częstochowa 2013, ss. 571.

Książka ks. Janusza Lemańskiego – komentarz do Księgi Rodzaju, a dokładniej do pierwszych jedenastu rozdziałów tej księgi, zwanych „prehistorią biblijną” – została przygotowana do wydania w prestiżowej serii wydawniczej Nowy Komentarz Biblijny. Redaktorzy serii (na czele z przewodniczącym ks. prof. A. Paciorkiem) postawili autorom komentarzy wysokie wymagania. Autorzy publikacji ukazujących się pod szyldem Nowego Komentarza Biblijnego winny sięgać po najnowsze wyniki badań nad poszczególnymi księgami biblijnymi, cytować najnowszą literaturę przedmiotu, przedstawiać różne hipotezy dotyczące spornych czy nierozwikłanych kwestii, a także umiejętnie dokonywać syntezy teologicznej przedstawianych zagadnień. Wszystko to musi dokonywać się w duchu rzetelnych badań naukowych, a jednocześnie wpisywać się w nurt ortodoksyjnej nauki Kościoła. Co więcej, Autor winien samodzielnie dokonać przekładu tekstu biblijnego, w tym wypadku z języka hebrajskiego.

Nie ulega wątpliwości, że książka ks. Lemańskiego spełnia wszystkie wyżej postawione wymagania. Autor podzielił pracę zasadniczo na dwie części. W pierwszej omawia problematykę historyczno-literacką Księgi Rodzaju, w drugiej zaś przedstawia swoje tłumaczenie tekstu biblijnego wraz z obszernym komentarzem, bazującym na najnowszej literaturze światowej. Zauważyć trzeba, że nie jest to pierwsza książka autora dotycząca Pięcioksięgu, stąd bez wątpienia zalicza się on do kompetentnych znawców przedmiotu na gruncie polskim. W części pierwszej ks. Lemański prezentuje nazwę, strukturę i formy literackie omawianej księgi, zajmuje się problemem autorstwa  i dotyka zasadniczych tematów teologicznych, zestawiając je z literaturą starożytnego Bliskiego Wschodu. Część druga książki, w której autor prowadzi wnikliwe analizy egzegetyczne i teologiczne, oparta została o wyznaczoną wcześniej strukturę Rdz 1-11. Ks. Lemański prezentuje tu wnikliwie główne tematy prehistorii biblijnej, do których należą: stworzenie świata i człowieka oraz wygnanie z raju, zbrodnia Kaina, potop, przymierze z Noem i budowa wieży Babel. W pracy znalazło się także pięć ekskursów dotyczących obrazu Boga w człowieku, szabatu, symboliki liczby siedem, mitu o Adamie w tekstach biblijnych oraz koncepcji przymierza w tradycji kapłańskiej.

Ks. J. Lemański operuje poprawnym i bogatym słownictwem, język książki jest naukowy, aczkolwiek zrozumiały. Wnioski są formułowane w sposób zrozumiały i kompetentny; są dobrze uargumentowane i uzasadnione w treści pracy. Odznaczają się logicznością wywodu i wynikają bezpośrednio z przeprowadzonych analiz. Trzeba także zauważyć dużą kompetencję autora w posługiwaniu się językami biblijnymi, nie tylko hebrajskim. Walorem w tym względzie jest poprawna i jednolita w całej książce transkrypcja wyrazów hebrajskich i greckich, przyjęta zresztą w całej serii wydawniczej.

Książka ks. Lemańskiego zawiera obszerny wykaz skrótów i bibliografię naukową. Ta ostatnia podzielona została na kilka części: teksty źródłowe (biblijne i pozabiblijne), komentarze, słowniki oraz bibliografia ogólna. Taki podział jest niezwykle klarowny. Zebrana literatura jest bardzo obfita. Autor dotarł do wielu pozycji trudno dostępnych. Należy podkreślić, że bazuje przede wszystkim na literaturze obcojęzycznej, przez co udostępnia polskiemu czytelnikowi wyniki badań nad profetyzmem w zagranicznych ośrodkach.

Praca zawiera dużo przypisów (odwołania do pozycji bibliograficznych są w nawiasach w tekście pracy – zgodnie z normami przyjętymi w Nowym komentarzu Biblijnym) które wskazują na umiejętne posługiwanie się literaturą. Przejrzystość i zrozumiałość stylu jest dużym walorem pracy. Wnioski są formułowane w sposób zrozumiały i kompetentny; są dobrze uargumentowane i uzasadnione w treści pracy. Odznaczają się logicznością wywodu. Wynikają bezpośrednio z przeprowadzonych badań, a nie są – jak to się czasem zdarza – zbyt daleko idące bądź nie mające podstaw w przeprowadzonych badaniach.

Nie ulega wątpliwości, że książka ks. Lemańskiego jest jedną z cenniejszych pozycji, które ubogaciły ostatnio polski rynek teologiczny. Jest to opracowanie niezwykle rzetelne i pod każdym względem naukowe; uwzględnia najnowsze badania i światową literaturę dotyczącą profetyzmu. Książka stanowić może charakter podręcznika dla studentów kierunków teologicznych, aczkolwiek przeznaczona jest nie tylko dla studentów. Jej odbiorcami z powodzeniem mogą być zawodowi teologowie. Nic nie stoi również na przeszkodzie, by pozycja ks. Lemańskiego otrzymała wymagane prawem kościelnym imprimatur.

Konkludując należy stwierdzić, że książka ks. Lemańskiego jest w pełni wartościowym opracowaniem egzegetycznym, które prowadzi autora do twórczych wniosków natury teologicznej. Wnioski są dobrze uargumentowane, a poszczególne partie wywodu poparte fachową literaturą dotykającą omawianego zagadnienia. Nie ulega wątpliwości, że książka może stać się dla wielu teologów i biblistów impulsem do dalszych badań nad Księgą Rodzaju.