Atlas biblijny, red. A. Linsenbarth, Instytut Geodezji i Kartografii – Wydawnictwo Bernardinum, Warszawa – Pelplin 2018, ISBN 978-83-60024-23-2, ss. 327
Rozmiłowany w przygodzie pilot, podróżnik i pisarz zarazem, Antoine de Saint-Exupéry w Ziemi, planecie ludzi pisał: „Jeśli w jakiejś glebie, a nie w żadnej innej, pomarańcze zapuszczają głębokie korzenie i wydają obfite owoce, to tamten teren jest prawdziwy dla pomarańczy. Jeśli określona religia, kultura, hierarchia wartości czy forma aktywności, a nie coś innego sprawia, że w człowieku rodzi się coś wielkiego, przekraczającego jego własne granice, to znaczy, że ta religia, kultura, hierarchia wartości czy forma aktywności stanowią prawdę o człowieku”. Widziane w takiej optyce judaizm i chrześcijaństwo bez wątpienia stanowią prawdę o człowieku. Chrześcijaństwo rodziło się w określonych warunkach historycznych, kulturowych, religijnych i geograficznych. Rodziło się w ziemi obiecanej przez Boga dawnymi czasy Abrahamowi i jego potomstwu. Zakorzenione w judaizmie rodziło się w czasach rzymskiej dominacji nad Palestyną. Rodziło się na zielonych łąkach Galilei i pokrytych żółtymi piaskami drogach Judei, a później rozprzestrzeniało na tereny basenu Morza Śródziemnego, Bliskiego Wschodu czy Egiptu, obejmując geograficznie coraz szersze kręgi.
Z ogromną radością powitać należy inicjatywę prof. A. Linsenbartha, którą podjęło wydawnictwo Bernardinum z Pelplina we współpracy z Instytutem Geodezji i Kartografii w Warszawie, by wydać drukiem nowy Atlas biblijny. Jest to dzieło pomnikowe, w którym autorami tekstów są dr S. Jankowski SDB, prof. A. Linsenbarth i prof. K. Mielcarek, natomiast nad mapami pracowali kartografowie C. Mazur i A. Lipowicz. Wysoką wartość naukową i kartograficzną zapewnili konsultanci: prof. W. Chrostowski i dr hab. B. Konopska. O tym, na jak szeroką skalę zaplanowane zostało całe przedsięwzięcie świadczyć może fakt, że wstęp do publikacji napisał Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki, który podkreślił, że jest to pierwszy Atlas biblijny napisany i zredagowany przez autorów polskich. Autor „Słowa wstępnego” dodaje, że Atlas jest „publikacją ze wszech miar godną polecenia: jego oryginalna koncepcja łączenia wydarzeń biblijnych z geografią i geologią Ziemi Świętej w sposób bardzo plastyczny uświadamia nam ich wzajemną unikatowość” (s. 8).
Sobór Watykański II zachęcał, aby przez częstą lekturę Pisma świętego „rozbudzać serdeczne i żywe umiłowanie Pisma świętego” (KL 24) tak, aby ci wszyscy, którzy „zajmują się pracowicie posługą słowa, dzięki wytrwałej lekturze i starannemu studium przylgnęli do Pisma świętego, aby żaden z nich nie stał się próżnym głosicielem słowa Bożego na zewnątrz, nie będąc wewnątrz jego słuchaczem” (KO 25), i „aby tym obficiej zastawić wiernym stół słowa Bożego” (KL 51). Bez wątpienia Atlas biblijny może stać się niebagatelną pomocą w proponowanej przez Sobór lekturze Biblii.W starożytności Palestyna wraz z przyległymi krainami znajdowała się niemal w centrum świata cywilizowanego, między Syrią a Egiptem. Położenie Palestyny jest wyjątkowe, leży ona bowiem na styku trzech kultur: mezopotamskiej, egipskiej i egejskiej; i trzech kontynentów: Azji, Afryki i Europy. Jest to kraj równocześnie otwarty i zamknięty na świat: otwarty dzięki słynnej drodze starożytnej zwanej „Drogą Morską” (Via Maris), prowadzącej brzegiem Morza Śródziemnego z Egiptu do Mezopotamii i Europy; zamknięty dzięki jego trudno dostępnym górom, odpornym na wpływy zewnętrzne. Poznanie tego kraju jest – jak zauważa we „Wprowadzeniu” prof. A. Linsenbarth, powołując się na św. Augustyna – koniecznym warunkiem do zrozumienia Pisma Świętego.
Atlas zawiera cztery zasadnicze części, noszące kolejno tytuły: „Środowisko przyrodnicze” (ss. 14-129), „Stary Testament” (ss. 130-257), „Nowy Testament” (ss. 258-291) oraz „Suplement” (ss. 292-327). Zaproponowana struktura pracy wydaje się logiczna i nie budzi żadnych zastrzeżeń. Również struktura poszczególnych rozdziałów jest niezwykle przejrzysta. Omawiając środowisko przyrodnicze autorzy zatrzymują się na geografii Żyznego Półksiężyca, Azji Mniejszej, Synaju, Egiptu, a także na omówieniu geologii i geomorfologii, regionalnym i politycznym podziałem Ziemi Świętej, hydrogeografią, warunkach klimatycznych, faunie, florze i topografii. Już samo sięgnięcie po wyniki badań wszystkich nauk pomocniczych geografii, które znalazło się w tej części pracy zasługuje na uznanie. Wrażenie to wzmaga się jeszcze bardziej, gdy zaglądamy do poszczególnych paragrafów, w których wiele aspektów ukazanych zostało wręcz detalicznie.
W prezentacji dwóch kolejnych głównych części Atlasu autorzy przyjęli klucz chronologiczny. Przy omawianiu Starego Testamentu zatrzymują się nad wczesnymi wydarzeniami biblijnymi, epoką patriarchów, sędziów, czasami monarchii, okresem podzielonego królestwa, dominacją imperiów Bliskiego Wschodu, epoką hellenistyczną i rzymską. Przy Nowym Testamencie czytelnik zapozna się najpierw z miejscami związanymi z życiem i działalnością Jezusa, następnie z działalnością apostołów i z rozwijającym się wczesnym chrześcijaństwem. W tej ostatniej części baczną uwagę zwrócono na tzw. siedem Kościołów Apokalipsy. Doskonale się stało, że autorzy nie zdecydowali się przybliżyć jedynie Ziemi Świętej rozumianej wąsko – jako dawna Palestyna – ale sięgnęli po dzieje miejsc związanych z całą Biblią (basen Morza Śródziemnego, Bliski Wschód, Egipt).
Atlas wzbogacony został o „Suplement”, w którym zawarto dwa działy: „Polonica” i „Informacje ogólne”. Bez wątpienia nikomu jeszcze nie udało się zebrać w jednym miejscu tak wiele materiału świadczącego o obecności Polaków na terenach ziem biblijnych, jak uczynili to autorzy atlasu. Znajdujemy tu historię pielgrzymek Polaków do Ziemi Świętej ze szczególnym uwzględnieniem podróży papieskich, wzmianki o polskich akcentach w Ziemi Świętej (zwłaszcza w Jerozolimie), a także krótki opis działalności Komisariatu Ziemi Świętej w Polsce, związanego oczywiście z Kustodią Ziemi Świętej. W drogiej części „Suplementu” znalazły się informacje dotyczące rachuby czasu, jednostek miar i wag, świąt izraelskich, władców państw starożytnego Bliskiego Wschodu, a także znakomitej jakości obrazy satelitarne Ziemi Świętej.
Autorzy operują poprawnym i bogatym słownictwem; język Atlasujest naukowy, a jednocześnie w pełni zrozumiały nawet przez osoby nie będące specjalistami w danej dziedzinie. Na uwagę zasługuje przepiękna szata graficzna książki: mapy dopracowane w najmniejszych szczegółach, setki (może nawet tysiące) fotografii wzbogacających percepcję treści oraz pobudzających wyobraźnię, liczne grafiki, doskonałe ich opisy, przykuwające uwagę ramki, wyróżnienia (pogrubienia) w tekście, znakomicie opracowane legendy map i wprawnie dobrana kolorystyka. Wszystko to sprawia, że książkę bierze się do ręki z ogromną przyjemnością.
Jan Paweł II, podczas spotkania z Papieską Komisją Teologiczną mówił: „Lud Boży potrzebuje takich egzegetów, którzy z jednej strony bardzo uczciwie będą wykonywać swą pracę naukową, z drugiej, nie zatrzymają się w połowie drogi, lecz przeciwnie, będą kontynuować swe wysiłki aż do pełnego ukazania skarbów światła i życia zawartych w świętych Pismach, tak aby pasterze i wierni mieli do nich łatwiejszy dostęp i obficiej korzystali z ich owoców” (11.04.1991). Nie ulega wątpliwości, że Atlas biblijny stanowić będzie wydatną pomoc zarówno dla biblistów, teologów i egzegetów, jak i wiernych pragnących samodzielnie lub w grupach studyjnych coraz lepiej poznawać treść Objawienia zawartego w Piśmie Świętym.
PDF recenzji tutaj