Dziś Betlejem, położone zaledwie 8 km od Jerozolimy, liczy kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców. W Biblii występuje jako Betlejem Judzkie lub Betlejem Efrata. Tu urodził się Dawid i tu został namaszczony na króla. Z miasteczkiem wiąże się także piękna historia Moabitki Rut, która na polach zbierała kłosy, aż wypatrzył ją bogaty Booz, który zakochał się w niej bez pamięci. W czasach nowej ery Hadrian wprowadził w Betlejem kult Adonisa w 135 roku. W 330 roku Konstantyn przywrócił w mieście kult chrześcijański. W 386 zamieszkał tu św. Hieronim, tłumacz Biblii na język łaciński.
Już w 1263 roku w Betlejem zamieszkali franciszkanie i objęli opieką miejsca upamiętnione w Ewangeliach. Najazd turecki w 1517 roku doprowadził jednak do rabunku Bazyliki Narodzenia. Marmury z posadzek przeznaczono na budowę Al-Haram Asz-Szarif, blachę dachową natomiast przetopiono na kule armatnie.
Betlejem jednak każdemu chrześcijaninowi kojarzy się przede wszystkim z narodzeniem Jezusa. Tu Bóg uśmiechnął się do człowieka i otworzył niebo. Jezus narodził się wśród nas. Ciepło matczynych dłoni pokonało chłód skalnej groty. A później wszystko potoczyło się już szybko: śpiewy aniołów, pokłon pasterzy, jasna łuna na niebie i dary wędrujących królów. Bóg zamieszkał wśród ludzi.
Betlejemska Bazylika Narodzenia zbudowana jest wokół skalnej groty, w której według tradycji narodził się Jezus i którą otaczano kultem od początków chrześcijaństwa. Poświadcza to w IV w. św. Hieronim.
Pierwotny kościół został wybudowany przez Konstantyna, jednak został gruntownie przebudowany w 530 roku przez Justyniana. Do bazyliki prowadziły niegdyś trzy bramy, wskazujące na trzy klasztory tu obecne: franciszkański, grecki prawosławny i ormiański. Dwie z nich są dziś zamurowane. Ta, która pozostała, zwana jest „Bramą Pokory” i liczy zaledwie 120 cm wysokości. Wchodzący przez nią przez pochylenie się mają naśladować Chrystusa, który uniżył samego siebie i stał się człowiekiem. Mniej teologiczne wyjaśnienie głosi, że brama jest tak niska, aby działająca tu swego czasu konna policja turecka miała utrudniony wstęp do wnętrza.
A wnętrze imponuje wielkością. Wypełniają je cztery rzędy kolumn korynckich. Na kolumnach przedstawiono apostołów. Przez kraty w podłodze dostrzec można fragmenty mozaik ufundowanych przez św. Helenę, matkę Konstantyna. Sufit natomiast, wykonany z dębu, jest darem króla Edwarda IV. Wykonano go w 1482 roku W rozecie umieszczono krzyż grecki. Z dawnych mozaik pozostały jedynie resztki. W górnej części przedstawiono przodków Chrystusa, zgodnie z rodowodem zapisanym w Ewangeliach. W dolnej wypisano fragmenty dekretów soborowych: w Antiochii (272 r.), Nicei (325 r.), Konstantynopolu, Efezie, Chalcedonie i znów w Konstantynopolu.
U końca nawy głównej pojawia się grecki napis ICHTYS, oznaczający „rybę” znak chrześcijaństwa. Ewangelista Marek rozpoczyna swoje dzieło nadając mu swoisty tytuł: „Początek ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym” (Mk 1,1). Zapowiada jednocześnie cel, który przyświeca jego pracy pisarskiej: pragnie wykazać swym czytelnikom (chrześcijańskim mieszkańcom Rzymu), że Jezus z Nazaretu był Chrystusem, czyli Mesjaszem (gr. christos – namaszczony, mesjasz), oraz że był Synem Bożym. Od tytułu dzieła Markowego utworzono jeden z pierwszych znaków chrześcijaństwa, znak ryby, który wielokrotnie pojawia się na ścianach rzymskich katakumb. Akrostych utworzony z pierwszych liter tytułów chrystologicznych z Mk 1,1 oraz dołączony tytuł soter – „Zbawiciel”, tworzy rzeczownik ichtys, oznaczający „rybę”.
U stropu bazyliki podwieszono pięćdziesiąt trzy lampy oliwne. W samej Grocie Narodzenia, pod ołtarzem znajduje się srebrna gwiazda, wstawiona tu w 1717 roku. Nosi ona napis: „Hic de virgine Maria Jesus Christus natus est” („Tu z Maryi Dziewicy narodził się Jezus Chrystus”). Ponieważ napis zwiastujący narodzenie Chrystusa był po łacinie, w 1847 roku Grecy skradli gwiazdę, która dopiero po sześciu latach wróciła na swoje miejsce.
Nieco poniżej groty znajduje się Kaplica Żłóbka, którą opiekują się franciszkanie. Ołtarz poświęcono postaciom trzech króli. Na pochodzącej z IV stulecia Chrzcielnicy widnieje napis: „Ku pamięci, odpoczynkowi i odpuszczeniu grzechów tych, których imiona zna Pan”. Starożytna legend rodem z krainy baśni podaje, że niegdyś stała w tym miejscu studnia, do której wpadła betlejemska gwiazda po tym, jak przyprowadziła trzech mędrców na miejsce narodzin Zbawiciela. Największą uroczystością celebrowaną w Bazylice Narodzenia jest doroczna Pasterka.
