Największe palmy świata rosną w Kolumbii w regionie Pereiry (fot. M. Rosik)
Z chwały w ciemność
Do Jerozolimy przybył w świetle dnia. To był bardzo jasny moment Jego życia. Blasku dodawały okrzyki tłumu: „Błogosławiony Król, który przychodzi w imię Pańskie. Pokój w niebie i chwała na wysokościach” (Łk 19,38). Nie minął jednak tydzień, gdy nad Jego życie nadciągnęły ciemne chmury. Tak ciemne, że gdy umierał, na trzy godziny mrok ogarnął całą ziemię. Pojawił się w samo południe, dokładnie w momencie, kiedy słońce znajduje się w najwyższym punkcie na niebie, a żar słoneczny w Palestynie doskwiera najbardziej. Apokryficzny Testament Adama zaświadcza, że od chwili, w której umarł pierwszy stworzony przez Boga człowiek, ciemności ogarnęły świat przez siedem dni. Adam dał początek grzesznej ludzkości. Teraz umiera Jezus – nowy Adam, który daje początek ludzkości wyzwolonej z mocy grzechu. I mrok znów okrywa ziemię.
A może mrok nad ziemią wskazuje na królewską godność Jezusa? Filon z Aleksandrii, filozof i Żyd współczesny Jezusowi, jest przekonany, że zaćmienie słońca zapowiada śmierć króla. Tak ponoć wierzyli wszyscy Żydzi. Jest jeszcze inna możliwość. Józef Flawiusz, żydowski historyk żyjący również w I stuleciu, w swym dziele Starożytności żydowskie dowodzi, że Bóg zsyła mrok na ziemię, gdy umiera najmędrszy z rabinów. Może więc chodzi o podkreślenie Jezusowej mądrości?
Bez względu na to, czy mrok podczas śmierci Jezusa na Golgocie ukazuje Go jako nowego Adama, Króla czy Nauczyciela, jedno jest pewne – nie potrwa on długo. W niedzielny poranek rozbłyśnie niezmącone światło zmartwychwstania.
Królestwo z perspektywy krzyża
Edgar Mitchell w 1971 roku jako pilot Apollo 14 został szóstym człowiekiem, który postawił swą nogę na srebrnym globie. Astronauta tak wspomina tamte chwile: „Pierwszą rzeczą, która przyszła mi na myśl, kiedy patrzyłem za Ziemię, było jej niewiarygodne piękno. Nawet najbardziej spektakularne fotografie nie są w stanie tego oddać. To był majestatyczny widok. Wspaniały niebieskobiały klejnot zawieszony na tle atłasowego nieba. W punkcie kulminacyjnym tego przeżycia obecność Boga stała się niemal namacalna i zdałem sobie sprawę, że to On jest Królem Wszechświata”.
Z zupełnie innej perspektywy – choć także z pewnej wysokości – oglądał ziemię złoczyńca ukrzyżowany wraz z Jezusem. Oglądał ją po raz ostatni. Zdecydowanie nie obudził się w nim zachwyt nad pięknem globu. Raczej skrucha z powodu popełnionego zła. To właśnie dlatego zawołał: „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa” (Łk 23,42).
Jezus okazuje się Królem dla zachwyconego widokiem ziemi astronauty i skruszonego grzesznika. Jest Królem każdego, kto zechce Go za takiego uznać. A kto to uczyni, ten nie musi chodzić po tym świecie z pochyloną głową. Może odkryć swoją godność – godność dzieci królewskich. Tej godności uczył nas przed laty Prymas Tysiąclecia, dziś niemal błogosławiony kard. Stefan Wyszyński, gdy wołał: „Musicie mieć w sobie coś z orłów, serce orle i wzrok orli. Musicie ducha hartować i wznosić się wysoko, ponad inne ptaki. Pamiętajcie, orły to wolne ptaki, bo szybują nad ziemią wysoko, a nie pełzają nisko po ziemi”.
Królu, wspomnij
Opowiada się o Mistrzu Leonardzie, że długo szukał odpowiedniego kandydata, który mógłby posłużyć za model do postaci Chrystusa na fresku przedstawiającym ostatnią wieczerzę. Ostatecznie na ścianie refektarza mediolańskiego klasztoru przy kościele Santa Maria delle Grazie pojawiła się uduchowiona twarze kleryka Piotra Baldinucciego.
Była to twarz poważna i budząca zaufanie. Kilka miesięcy później Da Vinci wyruszył do biednych dzielnic Mediolanu, by w zaułkach i barach szukać wzorca dla Judasza. Nie trzeba było dużo czasu, by znalazł się odpowiedni kandydat. Okazał się nim były kleryk Piotr Baldinucci.
Zapewne dużo racji jest w stwierdzeniu, że w każdym z nas – jak w Piotrze Baldinuccim – kryje się Jezus i Judasz. Albo – używając analogicznej metafory – w każdym z nas drzemie zły i dobry łotr. Ważne, którego z nich obudzimy. Ważne, któremu pozwolimy działać. I ważne wreszcie, któremu damy dojść do głosu. Bo tylko z ust jednego z nich wyrwało się pełne skruchy wołanie: „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa” (Łk 23,42).
Przystanek „niebo”
Marzenia o raju utraconym na przestrzeni historii wyrażane były na wszelkie możliwe sposoby, jednak najzwięźlej i bardzo bezpośrednio wyraził je pewien święty zbójca: „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa”. Ewangelista zauważył: „Gdy przyszli na miejsce zwane „Czaszką”, ukrzyżowali tam Jego i złoczyńców, jednego po prawej, drugiego po lewej Jego stronie” (Łk 23,33). Jeden z nich jeszcze tego samego dnia stał się świętym: „Zaprawdę, powiadam ci, jeszcze dziś będziesz ze Mną w raju” (Łk 23, 43).
Z pedagogicznego punktu widzenia wiszący obok Jezusa skazaniec raczej nie jest najlepszym przykładem dążenia do świętości. Co powiedzieliby chrześcijanie tak bardzo zaangażowani w życie parafii? Członkowie rady parafialnej i grupy modlitewnej? Pracownicy Caritas i zakrystianie, organiści, kościelni? Gdyby tak wszyscy postanowili nawrócić się dopiero na kilka chwil przed śmiercią? Alessandro Pronzato w Niewygodnych Ewangeliach ubolewa, że tak mało mówimy o „dobrym łotrze” w liturgii, a zaraz potem dodaje: „Proszę mnie dobrze zrozumieć: on nie cierpi z powodu tych nieuprzejmości liturgistów. Pozostanie przecież na zawsze jedynym świętym kanonizowanym bezpośrednio przez Chrystusa”.
A kanonizacji dostąpił tylko przez jeden poryw serca: przez całkowite zwrócenie się ku Chrystusowi. Biedaczyna nie zdążył dokonać ani jednego dobrego czynu. Nie zdążył się nawet tak naprawdę pomodlić, poza tym jednym westchnieniem skierowanym do Jezusa. Tu właśnie sprawdza się wartość nawrócenia. Nie jest ono w pierwszym rzędzie zmianą sposobu postępowania, bo na nią nawróconemu złoczyńcy nie starczyło już czasu, lecz jest zmianą sposobu myślenia. Nie na darmo w rdzeniu greckiego rzeczownika „metanoia” – „nawrócenie”, zawarty został termin „nous” – „umysł”. Przemiana umysłu bowiem prowadzi ku Bogu. I nie na darmo Bóg żalił się przez Izajasza: „Wasze myśli nie są myślami Moimi”. Innymi słowy: jedynie ci, którzy myślą jak Bóg wysiadają na przystanku „niebo”.
Komunia zbrodniarza
Rok po zakończeniu drugiej wojny światowej, w nocy z 11 na 12 marca, pod Flensburgiem zatrzymano Rudolfa Hoessa, komendanta niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz – Birkenau. 2 kwietnia 1947 r. został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 kwietnia o godz. 10.00 przez powieszenie na terenie obozu w Oświęcimiu, obok budynku byłej komendantury i krematorium. Egzekucja miała się odbyć dwa dni wcześniej, jednak ludność Oświęcimia chciała dokonać samosądu, dlatego datę wykonania wyroku zmieniono. Szubienica, na której go powieszono, została zachowana na terenie muzeum i stoi tam do dziś.
Po zatrzymaniu Hoess był więziony w areszcie w Wadowicach. To tu napisał swoje wspomnienia. W archiwum parafialnym Bazyliki Ofiarowania NMP zachowały się dokumenty świadczące o tym, że pod koniec życia Hoess dokonał konwersji. W liście do żony pisał: „Wyrosły we mnie duże wątpliwości, czy również moje odwrócenie się od Boga nie wychodziło z fałszywych przesłanek. Było to ciężkie zmaganie się. Odnalazłem jednak swoją wiarę w Boga.” 10 kwietnia 1947 r., na prośbę skazanego, do więzienia sprowadzono z Łagiewnik o. Władysława Lohna, jezuitę, którego Hoess znał jeszcze z Auschwitz. Odbyli wielogodzinną rozmowę, po niej Hoess złożył katolickie wyznanie wiary i wyspowiadał się. Następnego dnia o. Lohn przyniósł z kościoła wiatyk i udzielił Hoessowi Komunii Świętej. Obecny przy tym kościelny Karol Leń opowiadał później, że Hoess, przyjmując Komunię, ukląkł na środku celi i płakał. Niektórzy wątpią w nawrócenie Hoessa.
Niewiarygodną wydaje się być taka przemiana człowieka. Jeden z największych zbrodniarzy w dziejach ludzkości klęka i przyjmuje Ciało Pana Jezusa. Czy Bóg mu uwierzył? Czy taki ogrom zbrodni można wybaczyć? Złoczyńca wiszący na krzyżu obok Jezusa prosi nieśmiało o to, by wspomniał na niego, gdy wróci do swego królestwa. I Jezus się nie waha: „Dziś będziesz ze Mną w raju” (Łk 23,43). Dlaczego chce go tam zabrać? Bo tylko On jeden zna naprawdę ludzkie serce i tylko On do końca czeka na jego przemianę.
Małość doceniona
Wszystko zaczęło się po śniadaniu przygotowanym przez Jezusa przy ogniu rozpalonym nad wodami jeziora: „A gdy spożyli śniadanie, rzekł Jezus do Szymona Piotra: Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie?”. Dziwić może fakt, że w klimacie Palestyny Jezus serwuje śniadanie na ciepło. Ale skoro uczniowie całą noc bezskutecznie trudzili się na łodziach, a o poranku na polecenie Mistrza wyłowili wielkie mnóstwo ryb, nic dziwnego, że byli zmęczeni i należał im się gorący posiłek.
Aby głębiej uchwycić istotę orędzia zawartego w Jezusowym dialogu z Piotrem, który otrzymuje władzę pasterską, warto spojrzeć na pierwszego z apostołów okiem psychologa. Współczesny nurt egzegezy, który odczytuje teksty biblijne w duchu psychologii głębi, uwypukla postawę lęku w wielu zachowaniach Piotra. Nie trzeba szukać daleko. Wystarczy utrwalić niczym w kadrze aparatu kilka migawek z ewangelicznych scen, by przekonać się o prawdziwości takiego podejścia.
Migawka pierwsza. „Panie, jeśli to Ty jesteś, każ mi przyjść do siebie po wodzie! – A On rzekł: Przyjdź! Piotr wyszedł z łodzi, i krocząc po wodzie, przyszedł do Jezusa. Lecz na widok silnego wiatru uląkł się i gdy zaczął tonąć, krzyknął: Panie, ratuj mnie!”
Migawka druga. Cezarea Filipowa, dziś na północy Izraela. Obok rumowiska pogańskich świątyń, zburzonych na kilka wieków zanim pojawił się tu Jezus, wypiętrza się potężny masyw góry Hermon. W cieniu potężnej skały i przy rozwalonych ołtarzach bożków, według Żydów – demonów, Jezus mówi do Piotra: „Ty jesteś skała, a na tej skale zbuduję mój Kościół i bramy piekieł go nie przemogą”. A potem zapowiada swą śmierć w Jerozolimie. Piotra znów obleciał strach. Możliwe, że będę musiał podzielić los Mistrza – pomyślał. I dlatego stara się Go odwieść od wędrówki ku stolicy. Stara się tak usilnie, że usłyszy: „Zejdź mi z oczu, szatanie, bo jesteś mi zawadą” .
Migawka trzecia. Czwartek przed Paschą. Dziedziniec domu Najwyższego Kapłana. Zwykła służąca i galilejski rybak ogrzewają dłonie przy ognisku. Trzy razy pada pytanie: „Czy ty nie jesteś jednym z Jego uczniów?” Nad płomieniami trzy razy rozlega się chrapliwe: „Nie znam tego Człowieka”. Strach sięgnął zenitu.
Mija około dziesięciu dni. Znów płonie ognisko. Konfiguracja postaci nieco się zmienia. Jest Piotr, ale zamiast służącej – sam Jezus. I znów trzy razy pada pytanie.
W języku greckim agape wskazuje na bezinteresowność i zdolność do największych nawet poświęceń w miłości. Termin filia akcentuje inny aspekt miłości – bazującej na wspólnych doświadczeniach i przywiązaniu emocjonalnym. Podeszły już w latach Jan ewangelista, choć był Żydem, wyszkolił się nieźle w powszechnej odmianie języka greckiego, zwaną koine. Gdyby chcieć oddać właściwie atmosferę dialogu nad falami Genezaret, brzmiałby on mniej więcej tak:
– Piotrze, czy kochasz Mnie czystą, nadprzyrodzoną miłością, i to więcej niż pozostali apostołowie?
– Panie, kocham Cię zwykłą, ludzką miłością.
– Zapytam jeszcze raz: czy kochasz Mnie czystą, nadprzyrodzoną miłością?
– Panie, kocham Cię tak, jak potrafię – czysto po ludzku.
– No dobrze. Spróbujmy raz jeszcze: czy kochasz Mnie tak zwyczajnie, po ludzku?
„Zasmucił się Piotr, że mu po raz trzeci powiedział: Czy kochasz Mnie”.
I znów chybiona reakcja. Dlaczego się zasmucił? Czy nie powinien się ucieszyć, że Jezusowi wystarcza taka miłość, jaką nosił w sercu? Nie musi być doskonała. Nie musi być absolutnie czysta. Nie musi być nadprzyrodzona. Wystarcza Mu zwykła miłość, przeszyta strachem, poobijana i pokaleczona. Zraniona i drżąca. Jezus bierze ją w dłonie jak najcenniejszy klejnot. I człowiekowi niedoskonałej miłości – zawadzie! – nie waha się powierzyć misji przewodzenia Kościołowi: „Paś owce moje” – „Paś baranki moje”.
Bibliści sugerują, że ponieważ Jezus sam siebie nazywa dobrym pasterzem, termin owce należy odnieść do wszystkich wierzących w Niego. Baranki natomiast były zwierzętami składanymi w ofierze w świątyni zwłaszcza w święto Paschy, stąd kontekst wypowiedzi jest świątynny i dotyczy kapłanów.
Piotr więc będzie pasterzem wszystkich wyznawców Chrystusa, ze szczególną władzą nad stanem kapłańskim.
„Niedziela Palmowa”, Nowe Życie (nr specjalny 2020) 6-7.
Polub stronę na Facebook