Paulina Nicko-Stępień
Mezopotamski świat podziemny i jego wpływ na koncepcję biblijnego Szeolu
Archeolog czyta Biblię
Wrocław 2017, ss. 120.
Opis
Gdy sięgniemy do tekstów Starego Testamentu i porównamy je z wcześniejszymi tekstami semickimi, dostrzeżemy wiele podobieństw. Po wielu odkryciach archeologicznych nie jest zaskoczeniem, że autorzy biblijni w dużej mierze czerpali z innych tradycji semickich, w tym w tradycji mezopotamskiej. Skrybowie hebrajscy posługiwali się więc opowieściami znanymi na starożytnym Bliskim Wschodzie i przez wieki przekazywanymi ustnie z pokolenia na pokolenie. Przepisywali rozmaite historie, modyfikowali je i przystosowywali do religii monoteistycznej. Ślady takiego działania widać choćby w koncepcji Szeolu – miejsca przebywania zmarłych po śmierci. Autorzy biblijni nie stworzyli zupełnie nowego wyobrażenia zaświatów, ale wykorzystali to, które było im dobrze znane. W ten sposób chociażby hebrajskie terminy określające krainę umarłych są bardzo często wiernym tłumaczeniem dużo wcześniej istniejących terminów sumeryjskich i akadyjskich. Również model wszechświata był wspólny dla całego Bliskiego Wschodu w starożytności. Autorzy biblijni zmienili tylko to, co mogło zagrażać wierze w jedynego Boga, a co w Mezopotamii było po prostu częścią politeizmu. W Starym Testamencie i świecie starożytnego Izraela brak więc władców Szeolu czy ofiar składanych zmarłym przodkom. Jednak sama koncepcja Szeolu jako miejsca stanowi wierną kopię mezopotamskich zaświatów. Nie jest to więc piekło, ale otchłań i miejsce istnienia na sposób cienia. Na przestrzeni wieków nie brak jednak zarówno w Mezopotamii jak i Izraelu modyfikacji i powstawania coraz to nowych koncepcji związanych z charakterystyką świata podziemnego.
Spis treści
WSTĘP
MEZOPOTAMSKI ŚWIAT PODZIEMNY
Koncepcja śmierci i nieśmiertelności w Mezopotamii
Personifikacja śmierci
Stworzenie świata podziemnego
Wyobrażenie świata podziemnego
Ponura egzystencja w świecie podziemnym a ofiary pośmiertne
Określenia świata podziemnego
Usytuowanie świata podziemnego
Prawa obowiązujące w świecie podziemnym
Personifikacja świata podziemnego
Mieszkańcy świata podziemnego
Archeologia dotycząca eschatologii mezopotamskiej
BIBLIJNY SZEOL
Koncepcja śmierci i nieśmiertelności w Starym Testamencie
Pochodzenie i znaczenie terminu „Szeol”
Inne określenia starotestamentowego świata podziemnego
Położenie Szeolu
Personifikacja śmierci i Szeolu
Mieszkańcy Szeolu
Władza Jahwe nad Szeolem
Szeol = piekło?
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
ŹRÓDŁA ILUSTRACJI