Mądrość zstępująca z góry. Komentarz strukturalny do Listu św. Jakuba
Chrześcijańska Akademia Teologii, Warszawa 2018, ss. 304
współautor: K. Wojciechowska
Opis
W historii egzegezy List św. Jakuba bardzo często był komentowany w korelacji z listami św. Pawła. O ile Apostoł Narodów wielokrotnie podkreśla w swych pismach, że człowiek jest zbawiony przez wiarę, nie za pomocą uczynków, o tyle Jakub zaznacza, że wiara bez uczynków jest martwa. Ta rzekoma opozycja doczekała się na przestrzeni dziejów tysięcy opracowań, tym bardziej, że przez długi czas była zarzewiem sporu między Kościołem katolickim a wspólnotą luterańską. Stanowiska obydwu wspólnot religijnych w dużej mierze zostały uzgodnione, czego wyrazem jest Wspólna deklaracja o usprawiedliwieniupodpisana w 1999 r. przez Kościół katolicki i Światową Federację Luterańską. W zakończeniu dokumentu można przeczytać, że „między luteranami i katolikami istnieje konsens w podstawowych prawdach dotyczących nauki o usprawiedliwieniu. W świetle tego konsensu różnice, które nadal istnieją, są różnicami dopuszczalnymi. […] dotyczą one języka, teologicznej formy i odmiennego rozłożenia akcentów w rozumieniu usprawiedliwienia. Toteż można powiedzieć, że luterańskie i rzymskokatolickie rozwinięcia usprawiedliwiającej wiary, mimo cechujących je różnic, nie są sobie przeciwstawne i nie naruszają konsensu w podstawowych prawdach” (40).
W niniejszym komentarzu mniej zajmowano się kwestią usprawiedliwienia oraz relacji uczynków i wiary, bardziej natomiast wyakcentowano dialektykę (i wiara, i uczynki). Zastosowano przy tym klucz hermeneutyczny, który nazwano hermeneutyką integralności. Tę integralność starano się wyeksponować jako jedno z głównych przesłań listu, ujawniające się na różnych poziomach tekstu, m.in. za Jakubem pokazując, jak absurdalne może być oddzielenie wiary i uczynków, ponieważ w tradycji sapiencjalnej, reprezentowanej przez Jk, abstrakcyjna wiara nie ma racji bytu (jest martwa czyli jej nie ma), a jeśli istnieje (żyje), to musi manifestować się w uczynkach. Takie spojrzenia stało się możliwe również dzięki nowatorskiemu spojrzeniu na strukturę listu. Autorzy proponują strukturę zorganizowaną wokół katalogu cech mądrości, które Jakub wylicza w 3,17.
Komentarz ukazuje się w rok po pięćsetnej rocznicy wystąpienia Marcina Lutra i świadczy o ekumenicznym zbliżeniu pomiędzy teologią katolicką i luterańską. We wspólnym komunikacie na zakończenie obchodów 500-lecia reformacji Światowa Federacja Luterańska i Papieska Rada do spraw Popierania Jedności Chrześcijan podkreśliły, że „choć przeszłości nie da się zmienić, to można przekształcić ją w taki sposób, aby stała się impulsem na rzecz wzrostu jedności i znakiem nadziei dla świata, nadziei na przekroczenie podziałów”.
Spis treści
WSTĘP
WPROWADZENIE
Świadectwa tekstowe i kanoniczność
Autor
Czas powstania
Słownictwo, styl, struktura
Gatunek
Nadawca i adresaci
KOMENTARZ STRUKTURALNY
Mądrość pochodząca z góry (Jk 1,5-8.16-18)
Mądrość czysta (Jk 1,12-15.21a.27)
Mądrość dążąca do pokoju/pełna pokoju (Jk 1,19-20; 4,1-3)
Mądrość pokorna/wyrozumiała (Jk 1,21b; 4,7-10.16; 5,10-11)
Mądrość posłuszna [prawu] (Jk 1,22-25; 2,10-12)
Mądrość pełna dobrych owoców (Jk 1,2-4; 2,18.21-25; 3,1-12.18; 4,17; 5,7-8.13-18)
Mądrość bezstronna (Jk 1,9-11; 2,1-9; 4,4-6.13-15; 5,1-3)
Mądrość nieobłudna (Jk 1,26; 2,19; 3,14-16; 4,11-12; 5,9.12)
Podsumowanie (Jk 3,13)
ZAKOŃCZENIE
SUMMARY
WYKAZ SKRÓTÓW
BIBLIOGRAFIA