Heflik, A. Mrozek, L.Natkaniec-Nowak, B. Szczepanowicz, Atlas biblijnych kamieni szlachetnych i ozdobnych. Pochodzenie – miejsce w Biblii – symbolika, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005, ss. 182.
W Biblii symbolika kamienia jest niezwykle bogata. Mogły służyć jako kamienie pamiątkowe, stele, kamienie węgielne pod sanktuaria. Zakrywały studnie i wejścia do grobowców. Wyrabiano z nich misy, moździerze, przedmioty domowego użytku. Służyły także wymierzaniu kry przez ukamienowanie i były przeciwstawiane chlebowi, jak choćby w scenie kuszenia Jezusa na pustyni. Ewangeliści opowiadają, że kiedy Jezus odczuł głód, ukazał Mu się szatan z pokusą: „Jeśli jesteś Synem Bożym, powiedz, żeby te kamienie stały się chlebem”. Jezus odrzucił tę pokusę. Mógł za pomocą cudu zapewnić sobie pożywienie, jednak nie uczynił tego. Ukazał przez to, że chleb zdobywa się przez pracę, przez trud, a tym samym, że dążenie do osiągnięcia rzeczy istotnych w życiu zawsze wiąże się z poświęceniem. Prawda, że sukces, który nic nie kosztuje, nie jest prawdziwym sukcesem, nie jest zbytnio odkrywcza.
Spośród wielu imion, pod jakimi Izraelici znali Boga, jedno z nich brzmiało ha Tsur, „Skała”. W starożytnych czasach biblijnych wydrążone w skale jaskinie i groty niejednokrotnie stawały się miejscem ucieczki dla poszukujących z rożnych powodów bezpieczeństwa. Bóg nazywany jest skala, gdyż jest całkowicie godny zaufania i daje poczucie bezpieczeństwa. Schronienia, jakiego nie udzielili wędrującym Maryi i Jozefowi mieszkańcy Betlejem, udzielił Bóg w skalnej grocie. Psalmista modlił się: Wprowadź mnie na skale zbyt dla mnie wysoka (Ps 61,2) i wyznawał: Pan jest moja skala i twierdza (Ps 71,3) oraz skala mojej ucieczki (Ps 94,22). Inne było znaczenie kamieni szlachetnych, którym poświęcono recenzowaną pozycję.
Autorzy książki Atlas biblijnych kamieni szlachetnych i ozdobnych. Pochodzenie – miejsce w Biblii – symbolika, która ukazała się nakładem Wydawnictwa WAM w ubiegłym roku, w lapidarnych słowach zamykają zasadniczą symbolikę kamienia: „W symbolice wszystkich ludów kamień – trwały, ciężki, solidny, niepodzielny, był zawsze oznaką siły. stabilności i pewności oparcia oraz źródłem życia i płodności. Filon mówił nawet o kamieniach ‘obdarzonych duszą’. W Egipcie był symbolem wieczności. Kiedy ciało człowieka ulegało rozkładowi, podobizna człowieka utrwalona w kamieniu oraz wyryte imię nadal mogły żyć” (s. 23). Zatrzymują się dalej nad znaczeniem kamieni kultowych, steli i ołtarza, nad kamieniem symbolizującym samego Boga, kamieniem węgielnym (zwłaszcza w odniesieniu do Chrystusa, w interpretacji Ps 118,22: „Kamień odrzucony przez budujących stał się kamieniem węgielnym” oraz w metaforyce kamienia obrazy i skały zgorszenia), nad wykorzystaniem tej symboliki przez św. Pawła w odniesieniu do wierzących („Zbliżając się do Tego, który jest żywym kamieniem, odrzuconym wprawdzie przez ludzi, ale u Boga wybranym i drogocennym, wy również, niby żywe kamienie, jesteście budowani jako duchowa świątynia, by stanowić święte kapłaństwo, dla składania duchowych ofiar, przyjemnych Bogu przez Jezusa Chrystusa”; 1P 2,4-5). Przedstawiają dalej wykorzystanie kamieni jako broni, narzędzia kary i sądu, kamieni nagrobnych.
Autorzy opatrzyli swe dzieło pięknym mottem: „Jednym ze wskazanych nam przez samą Biblię sposobów poznawania Boga jest poddanie się zadumie nad pięknem i harmonią otaczającego nas świata”. We wprowadzeniu o. prof. dr hab. Tomasz Dąbek z tynieckiego opactwa benedyktynów pisze: „Autorzy uporządkowali biblijne dane o kamieniach w ogólności oraz o szczególnych rodzajach pięknych kamieni, zestawili je ze współczesną wiedzą mineralogiczną, z komentarzami autorów żydowskich i chrześcijańskich rozwijających symbolikę szlachetnych kamieni, tworząc syntezą pomocną dla wszystkich miłośników Biblii oraz całego pięknego świata, który powstał z Bożej dobroci i miłości” (s. 5).
Internetowa reklamówka atlasy głosi: „Niniejszy Atlas, to fascynujący przewodnik po świecie biblijnym. Autorzy, w sposób przyjazny czytelnikowi a zarazem wysoce kompetentny, zapraszają do przygody odkrywania często nieznanego oblicza dziejów spotkań Boga i człowieka, poprzez pryzmat „kultury kamieniem pisanej”. Kamieniem nie byle jakim, lecz szlachetnym i ozdobnym – świadkiem wydarzeń radosnych ale i bolesnych, nierzadko kluczowych w dziejach ludzkości. Na kartach tego bogato ilustrowanego Atlasu, kamienie szlachetne odsłaniają swoją symbolikę oraz rolę jaka została im wyznaczona w tejże Bosko-ludzkiej przygodzie. Dzięki temu ich „tajemniczy świat” zostaje rozświetlony blaskiem głębszego zrozumienia a wydarzenia biblijne mieniące się ich różnobarwnym światłem wyłaniają się z mroku dziejów w sposób nowy i intrygujący”. W specyficznym przeglądzie skał minerałów w Biblii autorzy omawiają najpierw skały ozdobne, następnie kamienie szlachetne (minerały) i kamienie ozdobne (również minerały). Ten encyklopedyczny spis kamieni, z odwołaniem do ich różnojęzycznych nazw, stanowi zasadniczą część atlasu. Ostatni rozdział opisowy poświęcono kamieniom pochodzenia organicznego (perłom, koralom i kości słoniowej). Pozycję uzupełniono spisem nazw kamieni, indeksem kamieni w Biblii, indeksem wybranych autorów, słownikiem pojęć i terminów oraz spisem wybranej literatury.
Książka jest przewodnikiem intelektualnym i duchowym. „Niezwykle cennym jest przegląd skał i minerałów oraz kamieni pochodzenia organicznego. Pomocą do własnej pracy są spisy i indeksy prezentowanych okazów. Całość uzupełniają: indeks wybranych autorów, słownik pojęć i terminów oraz bogaty spis bibliograficzny” (Piotr Kowalczyk). Autorzy podają kluczowe teksty biblijne mówiące o kamieniach szlachetnych ozdobnych (ss. 45-52). Oczywiście naczelne miejsce zajmuje wśród nich apokaliptyczny opis Nowego Jeruzalem, gdzie wymienia się jaspis, szafir, chalcedon, szmaragd, sardonyks, karneol, chryzolit, beryl, topaz, chryzopraz, hiacynt i ametyst. Zamiarem autora ostatniej księgi Nowego Testamentu było ukazanie dwunastu różnokolorowych kamieni, na których zbudowano niebiańskie miasto. Choć dzisiejsza wiedza nie odpowiada dokładnie takiej kolorystyce, to jednak zamysł św. Jana był jasny: chodziło o ukazanie, że różnoraka w swych przejawach mądrość Boga, która zamieszkała w apostołach, stanowi fundament Kościoła.
Fascynujące są zwłaszcza fotografie: pełne kolorów, doskonale operujące światłem, wydobywające piękno i zaklęty w kamieniach czar. Książka ta powinna się znaleźć nie tylko w bibliotekach biblistów, ale także na półkach znawców mineralogii. Ta pięknie wydana pozycja łączy w sobie dwie cechy: konkretną rzeczowość naukowości oraz symbolikę wprowadzającą w świat duchowy.