S. Bazyliński, Il giusto affronta l’ingiustizia. Studio di un tema salmico, (Analecta Biblica Studia 1), Gregorian & Biblical Press, Roma 2013, ss. 391
Sobór Watykański II zachęcał, aby przez częstą lekturę Pisma świętego „rozbudzać serdeczne i żywe umiłowanie Pisma świętego” (KL 24) tak, aby ci wszyscy, którzy „zajmują się pracowicie posługą słowa, dzięki wytrwałej lekturze i starannemu studium przylgnęli do Pisma świętego, aby żaden z nich nie stał się próżnym głosicielem słowa Bożego na zewnątrz, nie będąc wewnątrz jego słuchaczem” (KO 25), i „aby tym obficiej zastawić wiernym stół słowa Bożego” (KL 51). Czy omawiana książka S. Bazylińskiego spełnia te kryteria? O. S. Bazyliński uzyskał bakalaureat teologii na Papieskim Wydziale Teologicznym św. Bonawentury w Rzymie w 1988 r. Cztery lata później uzyskał licencjat nauk biblijnych w Papieskim Instytucie Biblijnym, na Wydziale Nauk Biblijnych w Rzymie, na podstawie pracy Sal 2: interpretato nell’esegesi odierna e in alcuni Padri, opracowanej pod kierunkiem o. prof. Maurice’a Gilberta SJ. W 1993 r. został na tejże uczelni kandydatem doktoratu nauk biblijnych, natomiast doktorat osiągnął w 1999 r. na podstawie pracy I Salmi 20–21 nel contesto delle preghiere regali. Promotorami pracy byli profesorowie Pietro Bovati i Stephen Pisano. Praca ukazała się w całości w 1999 r. Kandydat nostryfikował się w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie dnia 26.06.2000.
Książka S. Bazylińskiego poświęcona została odpowiedzi na pytanie o to, jak być sprawiedliwym w świecie zagrożonym przez niesprawiedliwość. Temat pracy został sformułowany następująco: Il giusto affronta l’ingiustizia. Studio di un tema salmico. Tematyka ta jest niewystarczająco opracowana w całej biblistyce światowej, stąd obrany temat jest bez wątpienia zasługujący na to, by stać się przedmiotem badań. Poza wykazem skrótów, bibliografią, wstępem, zakończeniem i indeksami praca zawiera zasadnicze części, noszące kolejno tytuły: „Due ritratti del giusto”, „Il giusto e il nemico” oraz „Il giusto e Dio”. Zaproponowana struktura pracy wydaje się logiczna i nie budzi zastrzeżeń. Również struktura poszczególnych rozdziałów jest niezwykle przejrzysta. W pierwszym omówione zostały dwa psalmy, w drugim i trzecim – po trzy.
Oceniając merytoryczną stronę rozprawy habilitacyjnej zatrzymano się kolejno na ocenie celu pracy, ocenie przyjętej metody, a także umiejętności jej zastosowania przez Autora w treści monografii. We wstępie Autor precyzuje cel swojej pracy. Jest nim – jak zasugerowano już wyżej – próba odpowiedzi na pytanie: jak być sprawiedliwym w świecie zagrożonym przez niesprawiedliwość? Autor stara się wyłuskać odpowiedź z ośmiu starannie (metodycznie) dobranych psalmów.
Autor we wstępie precyzuje metodę prowadzonych badań. Jest nią analiza literacko- egzegetyczna. Instrukcja Papieskiej Komisji Biblijnej o interpretacji Pisma świętego wysoko ocenia metody literackie. Przyjmowana niegdyś powszechnie przez biblistów metoda historyczno-krytyczna dziś w wielu wypadkach wydaje się już niewystarczająca. Papieska Komisja Biblijna stwierdza: „Klasyczne posługiwanie się metodą historyczno-krytyczną ma, rzecz jasna, swoje granice. Metoda ta może być stosowana do poszukiwania sensu tekstu biblijnego jedynie w historycznych warunkach jego powstawania, jest natomiast nieprzydatna przy próbach odkrycia możliwości znaczeniowych danego tekstu przy jego odczytywaniu na późniejszych etapach historii objawienia biblijnego oraz dziejów Kościoła. W każdym razie metoda ta przyczyniła się do powstania dzieł o wielkiej wartości z zakresu tak egzegezy jak teologii biblijnej” (Interpretacja Pisma Świętego w Kościele A). Autor dokonuje własnego tłumaczenia ośmiu psalmów, a następnie w oparciu o badanie kompozycji opisuje organizację retoryczną poszczególnych części psalmu i jego całości. Po tych etapach zamieszcza rozległy i drobiazgowy komentarz do tekstu. Zaznaczyć trzeba, iż przekład poszczególnych psalmów nie jest parafrazą literacką, lecz przekładem filologiczno-artystycznym, usiłującym w miarę możliwości naśladować oryginał hebrajski po to, by ukazać relacje strukturalne, semantyczne i poetyckie.
W pierwszym rozdziale swej pracy S. Bazyliński – na podstawie Psalmów 112 i 101 – ujawnia tożsamość „sprawiedliwego”. Autor ukazujekilka istotnych elementów, które pozwalaj zrozumieć, jak psalmistawyobrażał sobie sprawiedliwego i jak opisywał go w działaniu, w jego relacjach z innymi podmiotami. O. Bazyliński dochodzi do wniosku, że dla zrozumienia pojęcia sprawiedliwości konieczne jest wzięcie pod uwagę jej dwóch konstytutywnych wymiarów: horyzontalnego i wertykalnego.W rozdziale drugim Autor odpowiada na pytanie o to, jak zachowuje się sprawiedliwy, kiedy jest zmuszony do stawienia czoła konfliktowi z ludźmi wystawiającymi na szwank jego reputację i życie. Czyni to w oparciu o analizę Psalmów 7, 31 i 55. Przeprowadzone badania prowadzą do konkluzji, iż sprawiedliwy, zmuszony do reakcji na niesprawiedliwość, trwa usilnie przy Bogu, ale nie usiłuje sam wymierzać sprawiedliwości.
W rozdziale trzecim O. Bazyliński analizuje trzy Psalmy: 5, 15 i 34. Omawia w nim relację, jaka łączy osobę sprawiedliwego z Bogiem w sytuacjach przezwyciężania niesprawiedliwości. Ostatnią część pracy – rozdział podsumowujący – stanowi zakończenie, w którym Autor omawia krótko osiągnięte wyniki.
Podkreślmy raz jeszcze, że zmierzając do osiągnięcia zamierzonego w pracy celu, Autor stara się opisać sposób postępowania sprawiedliwego w sytuacji, kiedy relacja sprawiedliwości jest zagrożona lub zerwana całkowicie, a on usilnie stara się o zachowanie osobistej prawości. S. Bazyliński przyjmuje słuszne założenie o. Luisa Alonso Schökela SJ, że „studium jednolitego i jedynego profilu każdego psalmu jest sprawą najważniejszą dla jego zrozumienia” („El estudio del perfil unitario y único de cada salmo es lo más importante para comprenderlo”, Salmos I, 1992, s. 12). Wychodząc od tego założenia, O. Bazyliński skupił swe badania na poszczególnych tekstach, które wybrałna podstawie pojawiania się słowa ṣaddîq i jego synonimów, uwzględniając również obecność tematu dotyczącego różnych niesprawiedliwych sytuacji.
Autor omawianej monografii nie podzielił bibliografii na części, co zdaje się jest przyjęte w serii wydawniczej Analecta Biblica, wydawanej przez Gregorian @ Biblical Press. Zebrana literatura jest bardzo obfita. S. Bazyliński dotarł do wielu pozycji trudno dostępnych. Trochę zasmuca fakt, że w bibliografii nie pojawiają się pozycje polskojęzyczne. Być może polscy bibliści nie mają wielkich osiągnięć w problematyce poruszanej w pracy, z całą pewnością jednak w kilku artykułach, a nawet pozycjach książkowych problematyka ta jest obecna i może warto byłoby ukazać czytelnikom włoskojęzycznym, że teologia biblijna i egzegeza rozwijana jest także w naszym kraju.