Z ogromną radością z racji rozpoczętego Tygodnia Biblijnego mam przyjemność udostępnić Czytelnikom portalu – za zgodą Wydawnictwa CHAT – pełną treść ekumenicznego komentarza do Listu św. Jakuba. Pełny tytuł brzmi:
Mądrość zstępująca z góry. Komentarz strukturalny do Listu św. Jakuba.
Autorzy to Kalina Wojciechowska i Mariusz Rosik (Chrześcijańska Akademia Teologii, Warszawa 2018, ss. 304).
W historii egzegezy List św. Jakuba bardzo często był komentowany w korelacji z listami św. Pawła. O ile Apostoł Narodów wielokrotnie podkreśla w swych pismach, że człowiek jest zbawiony przez wiarę, nie za pomocą uczynków, o tyle Jakub zaznacza, że wiara bez uczynków jest martwa. Ta rzekoma opozycja doczekała się na przestrzeni dziejów tysięcy opracowań, tym bardziej, że przez długi czas była zarzewiem sporu między Kościołem katolickim a wspólnotą luterańską. Stanowiska obydwu wspólnot religijnych w dużej mierze zostały uzgodnione, czego wyrazem jest Wspólna deklaracja o usprawiedliwieniu podpisana w 1999 r. przez Kościół katolicki i Światową Federację Luterańską. W zakończeniu dokumentu można przeczytać, że
„między luteranami i katolikami istnieje konsens w podstawowych prawdach dotyczących nauki o usprawiedliwieniu. W świetle tego konsensu różnice, które nadal istnieją, są różnicami dopuszczalnymi. […] dotyczą one języka, teologicznej formy i odmiennego rozłożenia akcentów w rozumieniu usprawiedliwienia. Toteż można powiedzieć, że luterańskie i rzymskokatolickie rozwinięcia usprawiedliwiającej wiary, mimo cechujących je różnic, nie są sobie przeciwstawne i nie naruszają konsensu w podstawowych prawdach” (40).
W niniejszym komentarzu mniej zajmowano się kwestią usprawiedliwienia oraz relacji uczynków i wiary, bardziej natomiast wyakcentowano dialektykę (i wiara, i uczynki). Zastosowano przy tym klucz hermeneutyczny, który nazwano hermeneutyką integralności. Tę integralność starano się wyeksponować jako jedno z głównych przesłań listu, ujawniające się na różnych poziomach tekstu, m.in. za Jakubem pokazując, jak absurdalne może być oddzielenie wiary i uczynków, ponieważ w tradycji sapiencjalnej, reprezentowanej przez Jk, abstrakcyjna wiara nie ma racji bytu (jest martwa czyli jej nie ma), a jeśli istnieje (żyje), to musi manifestować się w uczynkach. Takie spojrzenia stało się możliwe również dzięki nowatorskiemu spojrzeniu na strukturę listu. Autorzy proponują strukturę zorganizowaną wokół katalogu cech mądrości, które Jakub wylicza w 3,17.
Katolicko-luterański komentarz do Listu św. Jakuba to pierwsza taka inicjatywa Polsce. To pierwszy ekumeniczny komentarz do księgi Nowego Testamentu po opublikowaniu „Biblii Ekumenicznej”.
Kliknij poniższy obrazek, aby pobrać pdf książki
Prof. Kalina Wojciechowska, CHAT, Warszawa
W naszym Komentarzu «Mądrość zstępująca z góry» odeszliśmy od konfrontacyjnego spojrzenia. Pomocne okazało się niekonwencjonalne, strukturalne potraktowanie tekstu oraz wyeksponowanie jego przynależności gatunkowej. List Jakuba należy bowiem do literatury mądrościowej i to właśnie mądrość oraz jej przejawy są centralnym tematem pisma, stąd też tytuł Komentarza. Katalog przejawów i cech mądrości znajduje się w Jk 3,17 i ten werset uznano za porządkujący całą strukturę listu. Mądrościowa perspektywa pozwoliła inaczej niż dotychczas odczytywać tradycyjnie kontrowersyjne teksty, które zinterpretowano w duchu dialektycznej hermeneutyki integralności (i wiara, i uczynki, a nie albo wiara, albo uczynki; i ciało, i dusza, a nie albo ciało, albo dusza; i aspekty wewnętrzne, i aspekty zewnętrzne, itd.). Tę integralność starano się wyeksponować jako jedno z głównych przesłań listu. Nie oznacza to jednak, że komentarz pozbawiony jest zupełne elementów wyznaniowych. Tradycyjne konfesyjne komentarze umieszczone są jednak w przypisach, a nie w tekście głównym. Dzięki temu udało nam się uniknąć konfrontacyjno-polemicznego dwugłosu.
Ks. prof. Mirosław Wróbel, KUL, Lublin
Niniejsze dzieło zasługuje na wielkie uznanie i stanowi poważny wkład dla biblistyki polskiej i światowej. Warto pomyśleć o jego tłumaczeniu na język angielski. Wydanie polskie z pewnością będzie stanowić zachętę do dalszych badań biblijnych w aspekcie ekumenicznym. Powinno się ono ukazać w jak największym nakładzie.
Ks. prof. Marek Uglorz, CHAT, Warszawa
W trakcie lektury pracy zatytułowanej Mądrość zstępująca z góry, będącej rzeczywistym komentarzem strukturalnym do Listu św. Jakuba, czytelnik ma okazję przekonać się, że jest możliwa ekumeniczna lektura oraz ekumeniczne wnioskowanie nie tylko tych fragmentów pism Nowego Testamentu, które dotąd nie stwarzały dogmatycznego napięcia, ale i tych właśnie, które z samej swej natury od zawsze były przedmiotem kontrowersji i generowały niekoniecznie ireniczne zachowania.