Początek lat czterdziestych I stulecia po Chr. naznaczony jest w egipskiej Aleksandrii konfliktem pomiędzy Żydami a innymi mieszkańcami miasta. Wszystko rozpoczęło się od kwestii obywatelstwa. Obywatelstwo greckie mogli mieć tylko wyznawcy kultów politeistycznych, co oczywiście wykluczało Żydów z tego kręgu. A skoro Żydzi nie mogli być pełnoprawnymi obywatelami państwa, w którym mieszkali, zostali obciążeni drastycznymi podatkami. Sytuacja taka uznana została przez Żydów aleksandryjskich za dyskryminację i łatwo mogła prowadzić nie tylko do napięć, ale nawet do otwartego konfliktu. Już w latach 32-38 po Chr., a więc za rządów Aulusa Awiliusza Flakkusa, który piastował funkcję prefekta Egiptu, dochodziło do jawnych objawów niezadowolenia strony żydowskiej z powodu statusu wyznawców judaizmu. Punktem zapalnym stała się wizyta króla Judei Agryppy I w Aleksandrii. Rzymski prefekt nakazał wtedy wznieść w synagogach miasta posąg Kaliguli. Zrozumiałe jest, że z punktu widzenia Żydów żądanie to nie mogło być zrealizowane. Za odmowę wykonania polecenia Flakkus ogłosił Żydów „obcymi”. Filon tak opisuje tamte wydarzenia:
W mieście jest pięć dzielnic oznaczonych pięcioma literami alfabetu. Dwie z tych dzielnic zwane są „dzielnicami żydowskimi”, gdyż mieszka tam duża część Żydów. Nie są jednak rzadkim zjawiskiem Żydzi zamieszkujący i inne dzielnice, wszędzie po trochu. I cóż zrobiono? Wypędzono Żydów z ich domów w czterech dzielnicach i skupiono ich w jednej ograniczonej części jednej dzielnicy. Ze względu na swoją liczebność Żydzi musieli wylec na piaszczyste wybrzeże, na stosy nieczystości i pomiędzy groby, ze wszystkiego ogołoceni. Inni Grecy wtargnęli do opuszczonych domów i zaczęli rabować: dzielili się łupami jak na wojnie, a ponieważ nikt im w tym nie przeszkadzał, włamywali się również do warsztatów żydowskich (Flac. 55-56).
Wydarzenia opisywane przez Filona mogły stać u źródeł powstania Księgi Mądrości. Według jednej z nowszych hipotez, która zyskuje sobie coraz więcej zwolenników, Księga Mądrości powstała niedługo po 40 roku po Chr. i jest swoistą odpowiedzią na dzieło Filona Aleksandryjskiego Flakkus. Hipoteza jest rzeczywiście zaskakująca, bo oznacza między innymi, że ostatnia księga Starego Testamentu powstała, gdy istniały już Pierwszy i Drugi List do Tesaloniczan! Podający się za Salomona autor Księgi Mądrości sięga po antonomazję, czyli zabieg stylistyczny polegający na zastąpieniu nazw geograficznych i imion własnych nazwami ogólnymi. Za tak późną datacją księgi miałyby przemawiać między innymi hapax legomena, których jest niemal dwadzieścia procent. Aż czterdzieści terminów tu użytych nie było znanych przed I stuleciem po Chr. Zasadniczą ideą księgi miałaby być zachęta, by wznieść się ponad spory i waśnie Żydów i pogańskich mieszkańców Aleksandrii, o czym świadczy cel działa, zanotowany przez autora:
„by wyzbywszy się złości, w Ciebie, Panie, uwierzyli” (Mdr 12,2).
Polub stronę na Facebook