Ku radykalizmowi Ewangelii

by ks. Mariusz Rosikin Książkion Posted on

Ku radykalizmowi Ewangelii
Studium nad wspólnymi logiami Jezusa w Ewangeliach według św. Mateusza i św. Marka
Drukarnia Naukowa Polskiej Akademii Nauk
Wrocław 2000, ss. 188

Opis

Książka stanowi studium porównawcze wypowiedzi Jezusa zawartych w jedenastu, wspólnych dla Mateusza i Marka, a pominiętych przez Łukasza (i Jana), perykopach. Należą do nich: sprawa czystości (Mk 7,1-23; Mt 15,1-20); niewiasta Kananejska (Syrofenicjanka – Mk 7,24-30; Mt 15,1-28); drugie rozmnożenie chleba (Mk 8,1-10; Mt 15,32-39); odmowa dokonywania dalszych cudów (Mk 8,11-13; Mt 16,1-4); przestroga przed faryzeuszami i saduceuszami (Mk 8,14-21; Mt 16,5-12); odpowiedź Piotrowi (Mk 8,33; Mt 16,23); zapowiedź przyjścia Eliasza (Mk 9,11-13; Mt 17,10-13); kubek wody i okazja do grzechu (Mk 9,41-49; Mt 10,42; 18,8-9); nierozerwalność małżeństwa (Mk 10,2-12; Mt 19,3-10); prośba (matki) synów Zebedeusza (Mk 10,35-41; Mt 20,20-24) oraz przeklęta i uschła figa (Mk 11,12-14.20-25; Mt 21,18-22). Celem pracy jest nakreślenie zasadniczych rysów teologicznych logiów Jezusa zawartych w tych fragmentach. Pierwszy rozdział stanowi szczegółową prezentację relacji Mk-Mt w obecnym stanie badań nad kwestią synoptyczną. Po przebadaniu wielu propozycji współczesnych badaczy, autor opowiada się za jedną ze zmodyfikowanych wersji teorii dwóch źródeł. Analiza egzegetyczna perykop (dokonana w II rozdziale) pozwala na określenie źródeł poszczególnych logiów Jezusa oraz wskazuje kierunki redakcyjnych zabiegów obydwu ewangelistów. Rozdział III stanowi zestawienie i omówienie rezultatów badań nad źródłami i pracą redakcyjną Mateusza i Marka. Autor omawia sposób wykorzystania tych źródeł przez poszczególnych ewangelistów oraz sposób opracowania materiału przejętego z tradycji. Rozdział IV prezentuje wyniki wszystkich dotychczasowych analiz, widzianych z perspektywy teologicznej. Autor dochodzi do wniosku, że treść teologiczna logiów Jezusa wspólnych dwom pierwszym synoptykom osadza się wokół chrystologii i eklezjologii. Chrystologia skupia się na trzech kwestiach: mesjańskim posłannictwie Jezusa, konieczności podjęcia cierpienia przez Mesjasza oraz stosunku Jezusa do Prawa Starego Przymierza. Eklezjologia tych wypowiedzi Jezusa również skupia się na trzech kwestiach: konieczności podjęcia cierpienia przez uczniów, kontrowersji Jezusa z synagogą i uniwersalnym charakterze misji chrześcijańskich. Obydwa wątki – chrystologiczny i eklezjologiczny – prowadzone są przez ewangelistów równocześnie, stąd obraz Jezusa nakreślony przez ewangelistów odpowiada obrazowi Kościoła zarysowanego w omawianych logiach. I tak: Jezus jest Mesjaszem posłanym głównie do Izraela, Kościół jest środowiskiem zbawienia dla Żydów i pogan; Jezus jest Mesjaszem, który musi cierpieć i cierpienia staną się również nieodłączne od losu Jego uczniów; Jezusa cechuje pewne napięcie w relacji do Prawa Starego Przymierza, podobnie jak istniały napięcia pomiędzy synagogą a rodzącym się Kościołem. Wszystkie wypowiedzi Jezusa zawarte we wspólnych Markowi i Mateuszowi perykopach utrzymane są w niezwykle surowym tonie, przez co nadają nauczaniu Jezusa wymiaru radykalizmu. Stąd zresztą tytuł książki. Warto zauważyć, że omawiana pozycja przygotowała w dużej mierze zagadnienia poruszane w rozprawie habilitacyjnej. Również tutaj materiał badawczy stanowiło dzieło Markowe, a treść badanych logiów dotyczyła w wielu wypadkach relacji: Jezus – judaizm, a co za tym idzie: Kościół – synagoga. Pojawiają się tu zagadnienia, które w rozprawie habilitacyjnej doczekały się bardziej wnikliwej i pogłębionej refleksji: mesjańskie posłannictwo Jezusa, uniwersalizm Jego misji, konieczność cierpienia, odniesienie do Prawa Starego Testamentu, kwestia radykalizmu nauczania Jezusa, interioryzacja przepisów prawnych i przykazań, odwoływanie się do pierwotnej woli Boga czy odrzucenie tradycji starszych.

Spis treści

Przedmowa

Wstęp

ROZDZIAŁ I. Relacja Mk-Mt w świetle współczesnych badań

  1. Hipoteza dwóch źródeł
  2. Hipoteza wielu źródeł
  3. Hipotezy zaprzeczające istnieniu źródła Q
    1. Hipotezy pierwszeństwa Marka
    2. Hipotezy pierwszeństwa Mateusza
  4. Hipoteza tradycji ustnej

Konkluzja

ROZDZIAŁ II. Logia Jezusa wspólne dwóm pierwszym ewangeliom – charakterystyka literacka i analiza egzegetyczna

  1. Sprawa czystości (Mk 7, 1-23; Mt 15, 1-20)
  2. Niewiasta Kananejska – Syrofenicjanka (Mk 7, 24-30; Mt 15, 21-28)
  3. Drugie rozmnożenie chleba (Mk 8, 1-10; Mt 15, 32-39)
  4. Odmowa dokonywania dalszych cudów (Mk 8, 11-13; Mt 16, 1-4)
  5. Przestroga przed faryzeuszami i saduceuszami (Mk 8,14-21; Mt 16, 5-12)
  6. Odpowiedź Piotrowi (Mk 8, 33; Mt 16, 23)
  7. Zapowiedź przyjścia Eliasza (Mk 9, 11-13; Mt 17, 10-13)
  8. Kubek wody i okazja do grzechu (Mk 9, 41-49; Mt 10, 42; 18, 8-9)
  9. Nierozerwalność małżeństwa (Mk 10, 2-12; Mt 19, 3-10)
  10. Prośba synów Zebedeusza (Mk 10, 35-41; Mt 20, 20-24)
  11. Drzewo figowe (Mk 11, 12-14.20-25; Mt 21, 18-22)

Konkluzja

ROZDZIAŁ III. Logia: źródła i sposoby ich wykorzystania przez ewangelistów

  1. Charakterystyka źródeł dla poszczególnych logiów
  2. Porządek ułożenia materiału
  3. Sposób wykorzystania i opracowania materiału tradycji przez Marka
  4. Sposób wykorzystania i opracowania materiału tradycji przez Mateusza

Konkluzja

ROZDZIAŁ IV Teologia logiów

  1. Surowy ton wypowiedzi Jezusa
  2. Mesjańskie posłannictwo Jezusa
  3. Cierpienie Mesjasza i Jego uczniów
  4. Jezus a Prawo
  5. Koci a synagoga
  6. Uniwersalizm misji

Zakończenie

Wykaz skrótów

Bibliografia